AYSEL BOZAN YILMAZ- Çocuklarda ekran bağımlılığı giderek büyüyen bir sorun haline geldi. Durumun farkına varan ülkeler, bu konuda önlem almaya çalışıyor. Avustralya’da 16 yaş altındakilere sosyal medya yasağı getirildi; İngiltere de çıkarttığı yasayla sosyal medya platformlarının 2025 ortasına kadar yaş doğrulama sistemlerini güçlendirmesini zorunlu kıldı. Türkiye’de de bu konuda çalışmalar sürüyor. Yine pek çok ülke, cep telefonu başta olmak üzere okullarda bilişim araçlarını yasakladı.Yasaklar ne kadar çözüm olur bilinmiyor ancak ekran bağımlılığının çocuklarda yarattığı tahribatın ciddi boyutlara ulaşması, ülkeleri, kurumları ve aileleri endişelendiriyor. Üstelik uzmanlar, eğer önlem alınmazsa sorunun giderek büyüyeceğini kaydediyorlar.Çabuk sıkılıyorlarEkran bağımlılığı çocukların eğitimini de olumsuz etkiliyor. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Muhammet Baştuğ, eğitimde artan davranış sorunlarını gündeme getiriyor. “Eğitim, davranış değiştirme ve geliştirme sürecidir. Ne yazık ki günümüzde eğitimcilerin ve ebeveynlerin en çok zorlandığı konu bu. Bir davranışı değiştirmekte ve geliştirmekte zorlanıyoruz. Öğrencilerde özellikle öğrenme davranışında sorunlar var” diyen Baştuğ, öğrencilerin, öğrenme sürecinin doğal bir parçası olamadıklarını, nasıl davranacaklarını bilemediklerini söylüyor.Baştuğ, yaşanan sorunları ise şöyle sıralıyor:*Bağımsız, öğrenemiyorlar. Öğrenirken hep dışa bağımlı; dışardan bir destek ve kontrol istiyorlar. Başlarında ebeveyn ya da özel ders öğretmeni olmadan ödev yapmakta zorlanıyorlar.*Uzun süre dikkatlerini bir işe veremiyorlar. Her görevin sonuna kısa sürede, çaba göstermeden ulaşmak istiyor; çabuk sıkılıyor, çabuk yoruluyorlar.*Eğitim sürecinde dayanıklı değiller, rezilyansları düşük.Eğitimlerinin felaketi olabilirÖğrencilerdeki bu sorunların onların sınıf içindeki verimini düşürdüğünü, öğretmen-öğrenci ilişkilerini zorladığını, zaman zaman gerginliklere yol açtığını belirten Prof. Dr. Baştuğ, özellikle ekran başında geçirilen uzun sürelerin bu sorunlara yol açtığını, yüz yüze iletişimi zayıflattığını, sosyal ve duygusal sorunlara yol açtığını vurguluyor.“Eğitimciler olarak daha çok akademik bilgi yükleme eğilimindeyiz” diyen Baştuğ, şu saptamalarda bulunuyor: “Oysa davranışını geliştiremediğimiz çocukların, bilişlerini geliştirmemiz zor. Davranış sorunları olan öğrencilerin, akademik sorunları kaçınılmaz. Sınırsızca imkân sunulan, özel okul ya da eğitim materyallerine sahip, özel öğretmenleri olan çocukların hâlâ önemli öğrenme sorunları devam ediyor. Gerek eğitimcilerin gerekse ebeveynlerin öncelikle davranış geliştirmeye odaklanması gerekir. Öğrencilerin davranış sorunları, eğitimlerinin felaketi olabilir. Bunun için ebeveynler ve eğitimcilerin iş birliği, bilinci ve tutarlı davranışı oldukça önemli.”Sosyalleşmelerini sağlayınSorunun çözümü için öncelikle yetişkinlerin ekran kullanım sürelerine özen göstermeleri gerektiğini belirten Prof. Dr. Funda Gümüştaş, yapılması gerekenlerle ilgili şu önerilerde bulunuyor:“Ebeveynlere, açık havada birlikte vakit geçirmelerini, arkadaşlarıyla sosyalleşmeleri için destek olmalarını, çocuklarını en az bir sanatsal veya sportif faaliyete yönlendirmeye çalışmalarını önermekteyiz. Öğretmenlerin de okulda çocukların yetenekleri olan akademik, sanatsal ve sportif alanlarını belirleyip o yönlerde aktivitelerini desteklemeleri; grup etkinliklerine, sosyal yardımlaşma projelerine çocukları dahil etmeleri; çocukların akademik konularda kendilerini rekabet içinde hissetmelerine neden olabilecek yaklaşımlardan kaçınmaları, öğrencilerin okula gitmekten daha çok keyif almalarını sağlayacaktır.”Depresyona neden olabiliyorİstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi’nden Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Prof. Dr. Funda Gümüştaş da nörogelişimsel bozukluklar ya da psikiyatrik problemler dışında öğrencilerdeki öğrenme ve dikkat sorunlarının en büyük sebebinin aşırı ekran kullanımı ve erken yaşlarda ekrana maruz kalmaları olduğunu söylüyor. Ekran kullanımına başlama yaşının bebeklik dönemine kadar uzandığını kaydeden Gümüştaş, “Beynimizin dikkat, öğrenme, muhakeme, neden-sonuç ilişkisi kurabilme, sosyal ipuçlarını anlayabilme becerilerinden sorumlu ön bölgesi 24 yaşlarına kadar gelişimini sürdürüyor. Bu önemli bölgenin dijitale uzun süreli maruziyeti maalesef gelişimini olumsuz yönde etkilemekte” diyor.Dijital bağımlılık nedeniyle öğrencilerin gündelik hayattaki sorumluluklarını önemsememeye başladıklarını aktaran Gümüştaş, yaşanan sorunlarla ilgili şu bilgileri veriyor: “Daha geç yatma, yaşlarının gerektirdiğinden daha az uyku süresi, sabah okula gitmek için kalkmada zorluk, gündüz derslerde uykululuk, yüz yüze arkadaş ilişkilerinden eskisi gibi keyif alamama, derslerini, ailesinin onlarla vakit geçirme isteğini önemsememe, hızlı tüketilecek hazır gıdalar yemeyi tercih etme, kendini izole etme ve hatta okul reddi gibi sorunlarla karşılaşabilmekteyiz. Dijital bağımlılık, depresyon, yoğun öfke içeren karşı gelme bozuklukları gibi duygusal davranışsal rahatsızlıkların gelişmesine de neden olmakta.”